Txanogorritxorekin jolasean

Aurtengo Liburu asterako aukeratutako gai monografikoa izan da Txanogorritxo.

Ipuin klasiko gehienak bezela ahozko herri tradiziotik hartutakoa, Txanogorritxo izango da ezagunena eta baita enigmatikoena ere. Etnografo, psikoanalista, semiologo, antropólogo, sikologo…, guztiek astindu dute ipuina lau kantoitatik: otsoa,neska jazartzen duena, ihes egiteko erabilitako sinboloz betetako basoa eta Txanogorritxoren pertsonai anbiguo bera izan dira aztergai.
Eginbeharraren (amonatxoari laguntzera joan) eta plazeraren  (basoan lore biltzen eta ezezagunekin entretenitu) printzipioen arteko konflikto honetan oso ondorio desberdinetara iritsi dira.

Frantzia eta Alemania ingurutan kontatzen zen ipuin honek, neskek ezezagunekin topatzerakoan dituzten arriskutaz ohartarazteko eginiko beldurrezko kondaira omen zen.
Ipuinak idatzian jasotzerakoan  aldaera asko izaten dituzte, baina denborarekin estandarizatu egin dira. Zinemagintzan, Disneyren aldaerak dira ezagunenak.

Charles Perrault, (ikus sakatuta berari buruzko sarrera blog honetantxe) XVII. mendean, izan zen  Txanogorritxo idatzira pasa zuen lehena beste 10 herri ipuinekin batera. “Ama antzararen ipuinak”,liburua, zahartuta ordurako, 69 urtez, argitaratu zuen. 
Herri  ipuinak bortitzagoak ziren arren, ez baitziren haurrentzako pentsatutakoak, berak idazterakoan moldatu, leundu eta estetikoki politagoak egin zituen. Ipuin bakoitzaren amaieran Perraultek ikasgai bat idazten zuen; bertan moralina antzeman dezakegu.

Bertsio haiek ez ziren pelikuletan agertzen diren bezain zoriontsuak: Ahoz ahokoa (Le Petit Chaperon rouge) eta Perraultenak bukaera tragikoa dute. (Ez dago ehiztaririk, otsoak amona jan ondoren, Txanogorritxo ohera sartarazi eta biluztu eta gero jan egiten du. Errauskiñeren ahizpa ordeak usoen eraso latza jasan ondoren itsu geratu ziren...)

Ezagutzen dugun bukaera zoriontsua Grimm anaiekin hasten da, XIX. mendean.(Ehiztaria azaltzen da, irudi maskulinoa, babeslea, otsoaren irudia neutralizatuko duena.  Figura hau 7 antxumetatik hartu zuten eta itsatsi zioten Txanogorritxori.  Irentsitako amona-bilobak  otsoaren tripatik bizitzara ekartzea zen kuestioa.)

Hemendik aurrera lotzen ditugu ipuin tradizionalak eta umeak. 

 

Roald Dahlek, XX. mendean, umore kutsua ematen dio eta bertsotan idazten du. Txanogorritxok hiltzen du otsoa, hizkera modernoan: sandwitxak, pasarelak, bingoa, dieta…(Errima errebeldeak, Cuentos en verso para niños perversos)

Cuentos infantiles políticamente correctosen, ez da hiltzen ez amona, ez txanogorritxo eta ezta otsoa ere. Elkarbizitza indartu, sexismoa ezabatu,…eta horrelako balioak sustatu nahi ditu. Emakume indartsu eta ideologi oso zuzena txertatzen du, matxismo kutsua erabat kendu diote.

Gianni Rodari, Gabriela Mistral, Anthony Braun eta beste hainbat idazlek erabat aldatu dute istorioa.

La niña de rojo, hitzik gabea, egungo narrazio grafiko urbanita da.

El libro rojo ere nahiko berria da.

Pello Añorgak Zapatagorri  idazten du. Alzheimerra lantzen da, Arantxa Iturberen Basoan galdu zenekoan…Zergatik bizi da basoan txanogorritxoren amona, antzerkia eta beste hainbat ikus ditzakegu liburutegian prestatu dugun liburu basoan.
Geletan, zati desberdinak irakurtzeaz gain, ipuin eta antzerkiak asmatzera jolas gaitezke, pertsonaien rolak aldatuz, leku desberdinetan kokatuz eta abar.

(...Ni que decir tiene que el lobo es la figura de todo hombre, padre incluido. Para el neoyorquino, la caperuza roja y el tarrito de manteca no otra cosa pueden ser que la primera menstruación y la virginidad, respectivamente. Por uno u otro lado rondan los peligros de un sexo prematuro, en el que no

son inocentes ni la madre ni la abuela, quienes al empujar y reclamar a la niña por un camino tan peligroso, en realidad la están induciendo a desviarse. ¿Creeremos por esto que Caperucita es inocente?

En absoluto. También ella está deseando perder de vista a las dos. Con notable gracejo, escribe Bettelheim: "Sólo los adultos, que están convencidos de que los cuentos son absurdos, pueden dejar de ver que el inconsciente de Caperucita está haciendo hora extras para librarse de la abuela".

De las ansiedades edípicas y los sentimientos ambivalentes hemos de enlazar con los antropólogos, en este caso Vladimir Propp. El gran formalista ruso no se conformó con descubrir la relojería interna de los cuentos de hadas, sino que nos aportó valiosas noticias sobre ritos arcaicos, muchas veces explicativos del trasfondo que hay en los cuentos, así como del contacto sorprendente que por el lado oscuro cabe detectar entre inconsciente individual e inconsciente colectivo, sueños recurrentes y cuentos populares.

Verbigracia: muchos neuróticos refieren sueños de canibalismo, que equivalen a incesto.

En nuestro caso, la perla es un rito de iniciación, todavía vigente en Nueva Guinea y en algunos puntos de la América primitiva: al iniciado se le hace entrar en una cabaña, que tiene forma de algún animal salvaje, y volver a salir, como si fuese engullido y regurgitado por la fiera.

...Caperucita, una vez superada la fijación oral (representada por Hänsel y Gretel), encarna el problema de un complejo de Edipo mal resuelto, que retorna en la pubertad, y que la arroja inconscientemente a la posibilidad de ser seducida.((Antonio Rodríguez Almodóvar)- Caperucita, el más enigmático de los cuentos. Osorik irakurtzeko ...)

http://www.bibliotecaspublicas.es/civican/publicaciones/Caperucita.pdf